Amerikan Kız Koleji ve Üsküdar Amerikan Koleji

Amerikan Kız Koleji

Laura Farnham ve Leila Persons adlı iki Amerikalı genç bayan, 1870 yılında American Board of Commissioners for Foreign Missions (ABCFM) İstanbul’da kız öğrencilerin devam edebileceği bir okul açma konusunda ikna ederler. Böylece ilk kız okulu 1871 yılında Gedikpaşa’da bir evde kurulur. 1872 yılına gelindiğinde Üsküdar Selamsız’da Ermeni mahallesi denen mevkide Vakıf sokağı nihayetinde eski tramvay deposu ile Beyleroğlu tiyatrosunun arkasında, Marko’nun bahçesinin yanında 58.000 dolara okul için bir arsa satın alındı. 1873 yılında kampüs yapılana kadar yine Üsküdar’da geçici bir yere taşınıldı. Üsküdar’ın seçilmesinin nedeni o dönemde güçlü bir Ermeni cemaatine sahip olmasıdır. 1876 yılında High School/Üsküdar Kız Rüşdiyesi adı altında yeni yerinde açıldı.

Okul ilk zamanlar rüşdiye(orta okul) iken 1890 tarihinde kolej statüsünü alarak American College for Girls at Constantinople adını aldı. İlk başlarda okula Müslümanların gitmesi yasaksa da gizli bir şekilde okula devam eden bu öğrencilerden ilk diplomayı alan Gülistan İsmet’tir. Gülistan diplomasını diğer arkadaşları ile beraber kürsüde değil peçeli olarak annesi yanında oturur iken alır. Halide Edib ise bu Kolej olduktan sonra 1901 mezun olan ilk müslüman Türk kızıdır. Halide’nin babası Edib bey II.Abdülhamid’in sarayında baş katipdir. Edip bey kızını bu okula gönderebilmek için İcadiyye tepesi civarındaki Aziziyye (Kel Hasan) tiyatrosunun karşısındaki eve taşınır.

Okulun ilk binasına, bağışlayanın isminin anısına Bowker Building denmektedir. Bina kampüsün doğu sınırına yakın ve kuzeydoğu-güneybatı yönelimli olarak konumlanmış, dikdörtgen planlı kagir bir yapıdır. Bu bina zemin kat dahil üç katlıdır. 

Okula 1882 senesinde ilave olarak ABCFM yöneticisi James Lee Barton tarafından Barton Hall yapıldı. Bina kampüsün günümüzdeki ana girişine yakın, kuzeybatı-güneydoğu doğrultusunda konumlanmış, haç planlı kagir bir binadır. Bu bina da dört katlı ve dikdörtgen yapılı idi. 1905 yılında büyük bir yangın sonucu Barton Hall binası tamamen yanar. Yangından sonra okulun başka bir yere taşınmasına karar verilir. Binaların hazırlanmasının ardından okul 1914 yılında Arnavutköy’e taşınır. Adı İstanbul Amerikan Kız Koleji olarak değiştirildi. Üsküdar’da son mezuniyet töreni 1913 tarihinde yapılmıştı.

1929 yılında artık Arnavutköy’deki okula İstanbul Kız Koleji denmeye başlandı. 1971 yılında Robert Kolej kampüsü Boğaziçi Üniversitesine bırakıldı ve okul Arnavutköy’deki istanbul Kız Koleji ile birleştirildi. Bugün bu okul Robert College olarak varlığını sürdürmektedir.

Üsküdar Amerikan Koleji

Ermeniler 18.yüzyıldaki Celali Ayaklanmaları nedeniyle Sivas'taki Bardizag köyünden, İzmit’e gelmişler ve köylerini gene eski adıyla kurup yerleşmişlerdi. İzmit Bahçeçik (Bardizag) tarihinde en dikkat çekici nokta ise Amerikalı misyonerler tarafından1860 yılında kurulan Bitinya mektebidir. 1860 yılında Bahçecik'te 670 kız ve erkek öğrenci öğrenim görmekteydi ve çoğunluk ermeniydi.. Bitinya Mektebinin başında Kanadalı bir misyoner olan papaz ve eşi vardı. İkisi de Ermeniceyi çok iyi biliyorlardı. Bitinya Lisesi'nin mezunlarının çoğu Robert Koleji'nde yüksek öğrenim görerek din adamlığı, gazetecilik, yatırımcılık ve doktorluk gibi mesleklere yöneliyordu.

Bu lisenin kız bölümü önce Adapazarı’na taşındı. Okul 1879 yılında modern eğitimli Amerikan Yüksek Okuluna (The Program High School) dönüşmüştü.

Bu süreçte, daha önce yangından dolayı terkedilen Üsküdar’daki okul binası, harap vaziyetteyken Amerikan Misyon Heyeti tarafından satın alınmış ve restore edilmişti. Mayıs 1919’da Halide Edib, Üsküdar’daki binada bir konferans verdiğine göre bina bu dönemde kullanımda olmalı. Adapazarın’daki Amerikan Kız Mektebi 1924 de Üsküdar Bağlarbaşı’na taşındı. Ve o tarihten itibaren eğitim yine Barton Hall ve Bowker Hall’da veriliyor.