Halide Amerikan kız kolejine giderken Rıza Tevfik'ten türkçe dersleri almıştı. Dönemin en enteresan kişiliklerinden Dr. Rıza Tevfik doktor, şair ve flozoftu. Halide'nin ufkunu açan kişilerden biri olmuştur. Son Osmanlı hükümetinde Maarif bakanı olarak bulunacak ve Damat Ferit ile birlikte Sevr antlaşmasını imzalayacaktı.
Halide 1900 yılında matematik dersi için bir hocadan ders almak isteyince babası Edip bey, Salih Zeki'yi önerdi. Dersler başladı ve ilişkileride. Okul bitince Halide ile Salih Zeki evlendiler. Aralarında ciddi yaş farkı vardı. Halide 1901 yılında Amerikan Kız Koleji'nin 2 yıllık yüksek bölümüne başladı. ve Okulun yüksek bölümünden ilk mezun olan müslüman kız öğrenci oldu. Kız Kolejinden ilk mezun olan müslüman öğrenci Gülistan idi (1890).
Salih Zeki, Fransa'da elektrik mühendisliği okumuş, üstün
zekasından sonra Zeki adını almış tam bir mühendis idi. Yüksek IQ yanında EQ
sunun çok düşük olduğu anlaşılıyor. GS Lisesi müdürlüğü yapmış, istanbul
Üniversitesi rektörlüğüne kadar yükselmişti.
Halide'nin ilk yazısı 1 Ağustos 1908
de Tanin gazetesinde yayınlandı. 1909 31 mart ayaklanmasının ardından kara
listeye alındığını öğrenen Halide iki çocuğuyla birlikte iskenderiye kaçar.
Mısır dayken İngiltere'den gelen bir davet üzerine Londra'ya gitti.
Oxford'daBertrand Russell ile görüştü. Birkaç ay sonra İstanbul'a döndü.
Döndüğünde eşi Salih Zeki'nin başka bir kadınla daha evlendiğini öğrendi bunun
üzerinde 1910 yılında Salih Zeki'den boşandı.
Halide Edip ile Mustafa Kemal arasındaki gerginliğe Zekeriye Sertel'in yorumu: 'Kurtuluş savaşı sırasında Hindistan halkı Ankara'ya halide Edip aracılığıyla 100,000 $ göndermişti. Bu paranın kurtuluş savaşı için harcanması şart koşulmuştu. Halide Hanım bu parayı Atatürk'e vermişti. fakat Atatürk bu parayı harcamayarak saklamış, zaferden sonra İş Bankası kuruluş sermayesi olarak kullanmıştı. halide hanım paranın yerine harcanmamış olmasından gücenmiş ve kırgınlığını Atatürk'e duyurmuştu. Halide hanımın bu hareketi Atatürk'ü kızdırmıştı. Araları bu yüzden açıldı.'
1928 yılında Masachusetts üniversitesi daveti nedeniyle ABD'ye gitti. Konferanslar verdi. Halide Edip'e göre Türkiye'de ikdidara ilericiler hakimdi, ancak ilericiler iki ekolden oluşmaktadır. Birinci ekol, Türkiye'nin geri kalmış bir ülke olduğu noktasından hareketle kalkınmanın diktatörlük yöntemleriyle hızlandırılmasından yanaydı, diğer ekol ise (kendisi bu ekole aitti) liberal yöntemlerden yanaydı.
1940 yılında
Cumhurbaşkanı İnönü küskün devrim evlatlarını kucaklarken Halide Edip'e de
Üniversite de görev verdi. İstanbul Üniversitesinde İngiliz Filolojisi
bölüm başkanlığına getirildi. Türkiye'nin ilk kadın
profesörüdür. Akademik geçmisi olmamasına rağmen yurtdışı bağlantıları
nedeniyle başarıyla bölümü kurup geliştirmiştir.'Fransa'da cumhuriyet vardır
ama İngiltere'de de hürriyet vardır' inandığı bir sözdü.
Behice Boran'ın Halide Edip için görüşü:
Halide Edip dinsel tutuculuğa ve doğmalara karşıdır ama kendisi dindar ve gizemcidir. Halkçıdır; çalışkan insana değer verir, ama toplumda soylular sınıfının da önemli bir yeri olduğu kanısındadır. Toplumsal sorunlarla ilgilidir, onlaron çözümlenmesini ister; ama bu işlerin merkezde bir örgütle değil, bireysel girişimve yardımseverlikle yapılmasından yanadır, hatta ancak bu yolla yapılabileceğine inanmıştır. Bazı yapıtlarında savaşımcı gibi görünür, amagerçekte sevgi ve inandırma yoluyla sonuç alınmasını yeğler. Halide Edip'te geçmişe özlem vardır. 'Eski aslında güzeldir, değerlidir, düzeltilip onarılıp kullanılmalıdır'. Bunun için Halide devrimci değil reformcudur ve aslında tutucudur.
Behice Boran'ın Halide Edip için görüşü:
Halide Edip dinsel tutuculuğa ve doğmalara karşıdır ama kendisi dindar ve gizemcidir. Halkçıdır; çalışkan insana değer verir, ama toplumda soylular sınıfının da önemli bir yeri olduğu kanısındadır. Toplumsal sorunlarla ilgilidir, onlaron çözümlenmesini ister; ama bu işlerin merkezde bir örgütle değil, bireysel girişimve yardımseverlikle yapılmasından yanadır, hatta ancak bu yolla yapılabileceğine inanmıştır. Bazı yapıtlarında savaşımcı gibi görünür, amagerçekte sevgi ve inandırma yoluyla sonuç alınmasını yeğler. Halide Edip'te geçmişe özlem vardır. 'Eski aslında güzeldir, değerlidir, düzeltilip onarılıp kullanılmalıdır'. Bunun için Halide devrimci değil reformcudur ve aslında tutucudur.
Halide Edip'in
ifadesi:
Bende memlekette demokratik bir rejimin kurulmasına taraftarım. Bu diktatörlük sistemi, Atatürk'ün kurduğu sistemdir. Biz buna muhalefet ettiğimiz için gadre uğradık ve memleketi terk etmek zorunda kaldık.
Bende memlekette demokratik bir rejimin kurulmasına taraftarım. Bu diktatörlük sistemi, Atatürk'ün kurduğu sistemdir. Biz buna muhalefet ettiğimiz için gadre uğradık ve memleketi terk etmek zorunda kaldık.
Komünizme karşı olduğunu her fırsatta ifade eden
Halide Edip Nazım'ın hapisten çıkarılması için ciddi faaliyette bulunmuş iki
kitabını ingilizceye çevirmiştir.
1950 seçimlerinde Demokrat parti
listesinden bağımsız milletvekili olan Halide 1951 yılında çıkarılmaya
çalışılan Atatürk'ü koruma kanununa ciddi muhalefet etmiş fakat başarılı
olamamıştır. 1954 yılında görev süresi dolunca milletvekilliğinden ayrıldı.
Torunu Ömer Sayar:
'Dışarı
çıkarken mutlaka eşarbını takardı. Bir alışkanlık gibi sanki, İslam'ın şartı
olarak değil.'
'Başörtüsü vardı. Bu da herhalde onun bir snobizmi olmalıydı. Kaçgöç devrinde omuzlarına düşen gür ve dişi saçları ilen gezen, ressamlara poz veren bu ilk emansipe kadınımıza cumhuriyet devrinde başörtüsü ancak bir süs olarak , bir kapris olarak kullanılınca uyardı.' Halide Edip'in tutkuları: Amerikan polis romanları, kağıt oyunları, tespih ve pudraydı.
Dr. Adnan Adıvar
1947 yılında Princeton Üniversitesi 200. kuruluş yıldönümü törenlerinde Dr. Adnan Adıvar'ı fahri doktora ile onurlandırdı. Adnan Adıvar Tıp Fakültesini bitirdi. Kurtuluş savaşı sırasında ve Cumhuriyet döneminde Sağlık Bakanlığı yapmıştır. Cumhuriyet döneminin ilk Bilim Tarihçisidir.
( Halide Edip - İpek Çalışlar )